Janbhawna TimesBharatvarshSaurashtra KutchSalaam TeluguThe India Daily Live

સોનિયા- રાહુલથી લઈને PM મોદી સુધી... શું-શું છે પ્રણવ મુખર્જી પર લખાયેલા પુસ્તકમાં?

શર્મિષ્ઠા મુખર્જીએ પોતાના પુસ્તકમાં લખ્યું છે કે પ્રણવ મુખર્જી જાણતા હતા કે તેઓ ક્યારેય પીએમ નહીં બને. 1984માં જ્યારે ઈન્દિરા ગાંધીની હત્યા થઈ ત્યારે વડાપ્રધાન પદ માટે પ્રણવ મુખર્જીનું નામ પહેલીવાર સામે આવ્યું હતું.

Deepak Bhati
  • Last Updated : 07 December 2023, 12:24 PM IST

Share:

હાઈલાઇટ્સ

  • આ પુસ્તક ગાંધી પરિવાર અને પ્રણવ દા વચ્ચેના સંબંધો વિશે પણ જણાવે છે

પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જી પર લખાયેલી પુસ્તક આ દિવસોમાં ચર્ચામાં છે. પુસ્તકમાં સોનિયા ગાંધી સાથેના તેમના નાજુક અને કામકાજના સંબંધો, રાહુલ ગાંધીની રાજકીય ક્ષમતાઓ અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી માટે તેમની પ્રશંસાની વિગતો આપવામાં આવી છે. પુસ્તકમાં અન્ય ઘણા પાસાઓની પણ ચર્ચા કરવામાં આવી છે. 'પ્રણવ, માય ફાધરઃ અ ડોટર રિમેમ્બર્સ' નામનું આ પુસ્તક તેમની પુત્રી શર્મિષ્ઠા મુખર્જીએ લખ્યું છે. શર્મિષ્ઠા મુખર્જી અને પ્રણવ મુખર્જી વચ્ચેની વાતચીત અને પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિની ડાયરીના આધારે. આ પુસ્તક પ્રણવ મુખર્જીની વિશાળ રાજકીય કારકિર્દી દર્શાવે છે. તમને જણાવી દઈએ કે પ્રણવ મુખર્જીની રાજકીય કારકિર્દી 1950ના દાયકામાં બંગાળના ધારાસભ્ય તરીકે શરૂ થઈ હતી અને રાષ્ટ્રપતિ ભવનમાં તેમનો કાર્યકાળ સમાપ્ત થયો હતો.

શર્મિષ્ઠા લખ્યું છે કે 2017માં રાષ્ટ્રપતિ પદ પરથી હટી ગયા પછી પણ પ્રણવ મુખર્જી ત્રણ વર્ષ બાદ તેમના મૃત્યુ સુધી રાજકીય રીતે સક્રિય રહ્યા. પુસ્તકમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે પ્રણવ મુખર્જી જાણતા હતા કે તેઓ ક્યારેય પીએમ નહીં બને. 1984માં જ્યારે ઈન્દિરા ગાંધીની હત્યા થઈ ત્યારે વડાપ્રધાન પદ માટે પ્રણવ મુખર્જીનું નામ પહેલીવાર સામે આવ્યું હતું.

પોતાના પિતાની ડાયરીને ટાંકીને શર્મિષ્ઠા મુખર્જીએ લખ્યું છે કે કોંગ્રેસના નેતા ગની ખાન ચૌધરીએ જ કેબિનેટના સૌથી વરિષ્ઠ સભ્યો તરીકે પીવી નરસિમ્હા રાવ અથવા પ્રણવ મુખર્જીના નામનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. પુસ્તક અનુસાર, પ્રણવ મુખર્જીએ સ્પષ્ટપણે કહ્યું હતું કે જો રાજીવ ગાંધી જેવા બિન-કેબિનેટ સભ્ય વડાપ્રધાન બને તો તેમને કે અન્ય કોઈને પણ કોઈ સમસ્યા નથી. રાજીવે પછી પૂછ્યું શું તમને લાગે છે કે હું આ જવાબદારી નિભાવી શકું? પ્રણવે જવાબ આપ્યો, 'હા, તમે કરી શકો છો, ઉપરાંત અમે બધા તમારી મદદ કરવા હાજર છીએ.'

શર્મિષ્ઠા મુખર્જીનું પુસ્તક ગાંધી પરિવાર અને પ્રણવ મુખર્જી વચ્ચેના સૌહાર્દપૂર્ણ પરંતુ હંમેશા રસપ્રદ સંબંધો વિશે પણ લખે છે. શર્મિષ્ઠાએ લખ્યું છે કે રાજીવ ગાંધીનું તેમની સાથે કામ કરવાના શરૂઆતના દિવસોમાં બિન-આધીન વલણ આ મુદ્દાને આગળ વધારવા માટે પૂરતું હોઈ શકે છે. વ્યક્તિત્વ-કેન્દ્રિત રાજકીય સંસ્કૃતિમાં, ટોચના નેતાઓ, જ્ઞાન, અનુભવ અને કુશળતાના જબરદસ્ત સંયોજન દ્વારા સમર્થિત મજબૂત મન ધરાવતા લોકો સાથે કામ કરવું થોડું કંટાળાજનક હોઈ શકે છે. આવી વ્યક્તિ ક્યારેય આંખ આડા કાન કરશે નહીં. પ્રણવના પોતાના વિશ્લેષણ મુજબ, આ તેમના અને રાજીવ-સોનિયા વચ્ચેના 'અવિશ્વાસ'નો આધાર હતો અને હું તેમની સાથે સહમત છું.

પુસ્તકમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે 2004માં નરસિમ્હા રાવના નિધન બાદ સોનિયા ગાંધીએ તેમની સાથે જે રીતે વ્યવહાર કર્યો તેનાથી પ્રણવ મુખર્જી પણ નારાજ હતા. નરસિમ્હા રાવના પાર્થિવ દેહને લોકોને તેમના અંતિમ દર્શન માટે પાર્ટી કાર્યાલયમાં રાખવાનો કોંગ્રેસ દ્વારા ઇનકાર કરવાથી તેઓ દુઃખી થયા હતા. પ્રણવ મુખર્જીએ વ્યક્તિગત રીતે સોનિયા ગાંધીને પાર્ટી કાર્યાલયનો દરવાજો ખોલવા વિનંતી કરી હતી, પરંતુ સોનિયા ગાંધી મૌન રહ્યા અને પોતાના નિર્ણય પર અડગ રહ્યા. આ એક એવું પગલું હતું જેના માટે પ્રણવ સોનિયાને ક્યારેય માફ નહીં કરી શકે. તેમણે મને વારંવાર કહ્યું કે સોનિયા અને તેમના બાળકોએ ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન અને કોંગ્રેસ અધ્યક્ષના પાર્થિવ દેહને કૉંગ્રેસ મુખ્યાલયની અંદર રાખવાનો ઇનકાર અપમાનજનક હતો.

પુસ્તકમાં લખવામાં આવ્યું છે કે 2004માં સોનિયા ગાંધીના વડાપ્રધાન પદને નકારી કાઢવાના નિર્ણયથી પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જી ખૂબ પ્રભાવિત થયા હતા, પરંતુ તેમની સાથે જે રીતે વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો તેનાથી તેઓ નિરાશ થયા હતા. તેમણે મને મંત્રાલયને લગતી મારી પસંદગી પૂછી. તેમણે કહ્યું કે તેએ પહેલા મને અને પછી બીજાને સ્થાન આપશે. પુસ્તકમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે પ્રણવ મુખર્જી બાદમાં જ્યારે શપથ ગ્રહણ સમારોહમાં તેમને કહેવામાં આવ્યું કે તેઓે રક્ષા મંત્રી હશે ત્યારે તેઓ ચોંકી ગયા હતા. 2004 અને 2012ની વચ્ચે, તેમણે 'ઓછામાં ઓછા એક ડઝન' વખત રાજીનામના વાતા કરી હતી.

પ્રણવ મુખર્જીને પણ લાગ્યું કે રાહુલ ગાંધી હજુ રાજકીય રીતે પરિપક્વ થયા નથી. તેમની ડાયરીમાં, તેમણે 2013માં એક ચોક્કસ એપિસોડ વિશે લખ્યું હતું જ્યારે રાહુલ ગાંધીએ એક વટહુકમને તોડી નાખ્યો હતો જે ફોજદારી કેસોમાં દોષિત ઠરેલા સાંસદોને બચાવવાનો પ્રયાસ કરે છે. રાહુલ ગાંધીમાં રાજકીય કૌશલ વિના ગાંધી-નેહરુ વંશનો તમામ ઘમંડ છે. પાર્ટીના ઉપાધ્યક્ષે જાહેરમાં પોતાની જ સરકાર પ્રત્યે આવો તિરસ્કાર દર્શાવ્યો હતો. શા માટે લોકોએ તમને ફરીથી મત આપવો જોઈએ? પુસ્તકમાં લખવામાં આવ્યું છે કે વટહુકમ ફાડવાની ઘટના 2014ની લોકસભા ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસના શબપેટીમાં છેલ્લો ખીલો સાબિત થયો હતો.

પુસ્તકમાં એવું પણ લખવામાં આવ્યું છે કે પ્રણવ મુખર્જીએ પીએમ મોદીની પ્રશંસા કરી હતી કારણ કે તેઓ (નરેન્દ્ર મોદી) પ્રણવ મુખર્જી પાસેથી રાજકીય સલાહ લેવામાં અચકાતા ન હતા અને પ્રણવ મુખર્જી પણ નરેન્દ્ર મોદીની રાજકીય અને નેતૃત્વથી ખુશ હતા. 23 ઓક્ટોબર, 2014ના રોજ, પ્રણવ મુખર્જીએ પોતાની ડાયરીમાં લખ્યું- સિયાચીનમાં સૈનિકો અને શ્રીનગરમાં પૂર પ્રભાવિત લોકો સાથે દિવાળી મનાવવાનો PMનો નિર્ણય તેમની રાજકીય સમજણ દર્શાવે છે, જે ઈન્દિરા ગાંધી સિવાય અન્ય કોઈ PMમાં દેખાઈ ન હતી.

તમને જણાવી દઈએ કે પ્રણવ મુખર્જી ભારતના નાણા, વિદેશ અને સંરક્ષણ મંત્રી પણ રહી ચૂક્યા છે. ભારતના 13મા રાષ્ટ્રપતિ તરીકે તેઓ 2012થી 2017 સુધી આ પદ સંભાળતા હતા. પ્રણવ મુખર્જીનું 31 ઓગસ્ટ, 2020ના રોજ 84 વર્ષની વયે અવસાન થયું હતું. તે જ સમયે, તેમની પુત્રી શર્મિષ્ઠા મુખર્જીએ પણ 2021માં રાજકારણ છોડી દીધું હતું. તેમનું પુસ્તક 'પ્રણવ, માય ફાધરઃ અ ડોટર રિમેમ્બર્સ' 11 ડિસેમ્બરે લોન્ચ થશે.

Tags :

Related News

Recent News

×